Uwaga bardzo ważne! Dla przejrzystości informacji zamieszczanych w katalogach prezentujemy "Słowniczek niektórych pojęć używanych w resorcie"
Dane osoby z katalogu osób "rozpracowywanych"
Imiona: Maria
Nazwisko: Zajączkowska
Miejsce urodzenia: Lwów
Data urodzenia: 31-01-1888
Imię ojca: Jan
Imię matki: Katarzyna
Nazwisko: Zajączkowska
Miejsce urodzenia: Lwów
Data urodzenia: 31-01-1888
Imię ojca: Jan
Imię matki: Katarzyna
Treść zapisów ewidencyjnych
| Opis materiałów | Stan zachowania | Uwagi |
|---|---|---|
| Akta sprawy karnej przeciwko Janowi Brodziszowi, Marii Zajączkowskiej i innym, oskarżonym o to, że w latach 1945-1947 na terenie Krakowa, Zakopanego i Wrocławia byli czynnymi działaczami Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość". Maria Zajączkowska została skazana przez Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu wyrokiem z 30.11.1948 na 8 lat więzienia, za to że „brała udział w związku mającym na celu obalenie istniejącego Państwa Polskiego”. Osadzona została w więzieniu w Fordonie. 25.02.1954 WSR we Wrocławiu postanowił udzielić przerwy w odbywaniu kary na okres 12 miesięcy, ze względu na wiek i stan zdrowia. 01.03.1954 Maria Zajączkowska została zwolniona z więzienia w Fordonie. 25.06.1954 ten sam sąd postanowił zwolnić warunkowo skazaną z odbywania reszty kary więzienia. 05.01.1955 Zgromadzenie Sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego w Warszawie złagodziło wyrok 8 lat więzienia do kary 5 lat więzienia. Sąd Najwyższy w Warszawie 22.12.1962, na wniosek obrońcy skazanych w powyższym procesie, w tym zmarłej 28.01.1956 Marii Zajączkowskiej, postanowił wznowić postępowanie, uchylić wydane orzeczenia oraz przekazać sprawę Sądowi Wojskowemu we Wrocławiu do ponownego rozpatrzenia. Powodem tego było wznowienie oraz wydanie wyroków uniewinniających w sprawach dotyczących osób z kierownictwa lwowskiego AK będących wyżej w hierarchii organizacyjnej. Obrona przedstawiła do Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu dowody, które wskazały, że „oskarżeni (…) należeli do grupy b. AK Okręgu Lwowskiego, powiązani ze sobą hierarchią organizacyjną b. AK w okresie okupacji hitlerowskiej na terenie Lwowa”. Grupa ta „nie była obdarzona zaufaniem Władz Bezpieczeństwa (…) i dlatego związano ją z nielegalną organizacją WiN, by mieć podstawę do wyłączenia tej grupy z wszelkiej działalności społecznej - poprzez aresztowania i następnie przez wyroki skazujące”. Poza tym obrona wykazała szereg niedozwolonych metod śledztwa (Maria Zajączkowska była przesłuchiwana 23 razy). 20.05.1963 Sąd Wojewódzki we Wrocławiu wydał wyrok uniewinniający zmarłą Marię Zajączkowską oraz innych oskarżonych w tej sprawie. | IPN Wr 23/290 t. 1-4 (IV K 13/63, SR 892/48). | |
| Materiały sprawy operacyjnej krypt. "Radwan" dot. b. członków AK i WiN zamieszkujących na terenie woj. wrocławskiego. Akta Wydziału III WUBP/WUds.BP we Wrocławiu. Maria Zajączkowska była jedną z rozpracowywanych osób w sprawie. Według raportu sytuacyjnego o przebiegu rozpracowania Sekcja II Wydziału III WUBP we Wrocławiu 27.09.1947 przeprowadziła aresztowania na podstawie odnalezionego archiwum komórki legalizacyjnej we Wrocławiu. Między innymi została aresztowana Maria Zajączkowska ps. „Marysia”. Według oskarżenia była łączniczką AK w czasie okupacji. Po przekształceniu się lwowskiego okręgu AK w „NIE” pełniła funkcję z-cy kierownika komórki łączności we Lwowie. Na stanowisku tym była do listopada 1945, mając do swej dyspozycji kilka łączniczek. W grudniu 1945, w Krakowie, nawiązała ponownie kontakty organizacyjne. Zostało jej polecone zorganizowanie u siebie głównego punktu pocztowego organizacji. Następnie nawiązała i utrzymywała stałe kontakty ze sztabowymi komórkami okręgu oraz komendantem okręgu lwowskiego WiN Anatolem Sawickim. Kolportowała także nielegalne pismo „Wolność i Niezawisłość”. Za pracę w organizacji pobierała wynagrodzenie. Została oskarżona o „usiłowanie usunięcia przemocą ustanowione organa władzy zwierzchniej Narodu”. | IPN Wr 032/405 (2364/IV). | |
| Faktologia: nielegalna organizacja Wolność i Niezawisłość Okręg Lwowski i Tarnopolski działająca na terenie województwa wrocławskiego, krakowskiego i lwowskiego w okresie od 1944 do 1947. Maria Zajączkowska figuruje w Charakterystyce Nr 18 dot. „nielegalnej organizacji AK i WiN działającej od lipca 1944 do marca 1947 na terenie Lwowa a następnie Górnego i Dolnego Śląska” opracowanej w 1986 przez WUSW we Wrocławiu. Od 1942 roku była ona łączniczką Okręgu Lwowskiego AK. Latem 1945 dostała polecenie wyjazdu do Krakowa i zorganizowania punktu kontaktowego. Od stycznia 1946 pełniła funkcję kierowniczki Komórki Łączności Okręgu Lwowskiego AK i WiN z siedzibą w Krakowie. Została aresztowana 01.10.1947 przez WUBP we Wrocławiu. Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu skazał ją wyrokiem z 30.11.1948 na 8 lat więzienia. 20.05.1963 wyrok został unieważniony. | IPN Wr 049/18 t. 1 (F-18). | |
| Materiały operacyjne krypt. "Rodnon", "Rodnan", "Rydwan" dotyczące Marii Zajączkowskiej. Sprawa dot. zaangażowania i wsparcia dla organizacji "WiN". Sprawa prowadzona przez Sekcję I Wydziału I Departamentu III KdsBP. Maria Zajączkowska była figurantką sprawy jako członek nielegalnej organizacji WiN, za co została skazana na 8 lat więzienia. Akta zawierają protokoły przesłuchań Marii Zajączkowskiej. Sprawę zakończono 14.11.1955. | IPN BU 0192/436 t. 27 (15428/II/35). | |
| Akta śledcze w sprawie przynależności do nielegalnej organizacji WIN, sporządzania fałszywych zaświadczeń i dokumentów - sprawa komórki legalizacyjnej lwowskiego okręgu organizacji "Niepodległość" (NIE) oraz WIN, rozpowszechniania pisma "Wolność i Niezawisłość" przeciwko: Brodzisz Jan i innym, tj. o przestępstwo z art. 86 § 1 i 2 Kodeksu Karnego Wojska Polskiego oraz art. 6 i 23 Dekretu z dnia 13.06.1946. Akta sprawy Wydziału Śledczego WUBP Wrocław. Maria Zajączkowska została aresztowana w ww. sprawie. Akta zawierają protokoły rewizji i przesłuchań. | IPN Wr 038/453 t. 1 (1960/III). | |
| Akta sprawy ewidencyjno-obserwacyjna dotycząca Adama Brodzisza (kontrola operacyjna podejrzanego o współpracę z Zrzeszeniem "Wolność i Niezawisłość") oraz akta śledcze w sprawie przynależności do nielegalnej organizacji WiN na terenie powiatu bielskiego oraz rozpowszechniania nielegalnej gazetki pt. "Wolność i Niezawisłość" przeciwko Emilowi Berendowiczowi. Maria Zajączkowska przechodzi ww. sprawach jako kontakt/łączniczka WiN. | IPN Kr 010/4633 (4710/II), IPN Wr 038/514 (2202/III). | |
| Spisy zdawczo-odbiorcze materiałów archiwalnych Okręgowego Zarządu Zakładów Karnych w Bydgoszczy przekazanych do Archiwum Państwowego w Bydgoszczy oraz KW MO w Bydgoszczy za lata 1945-1964. Maria Zajączkowska przebywała w więzieniu w Fordonie. Znak teczki 11/37, daty skrajne materiałów archiwalnych 05.10.1948 - 01.03.1955. | IPN By 40/10. |