Uwaga bardzo ważne! Dla przejrzystości informacji zamieszczanych w katalogach prezentujemy "Słowniczek niektórych pojęć używanych w resorcie"
Dane osoby z katalogu osób "rozpracowywanych"
Imiona: Lechosław Jan
Nazwisko: Szachogłuchowicz
Miejsce urodzenia: Łowicz
Data urodzenia: 18-08-1933
Imię ojca: Henryk
Imię matki: Janina
Nazwisko: Szachogłuchowicz
Miejsce urodzenia: Łowicz
Data urodzenia: 18-08-1933
Imię ojca: Henryk
Imię matki: Janina
Znany/a też jako:
Leszek Szachogłuchowicz
Lesław Szachogłuchowicz
Lech Szachogłuchowicz
Lesław Szachogłuchowicz
Lech Szachogłuchowicz
Treść zapisów ewidencyjnych
| Opis materiałów | Stan zachowania | Uwagi |
|---|---|---|
| Nocą z 27/28.07.1956 działający wspólnie i w konspiracji czterej uzbrojeni w 2 pistolety maszynowe i 4 magazynki amunicji podchorążowie Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 4 w Dęblinie z 6 Eskadry Samolotów Szkolnych bazujących w Ułężu k. Dęblina i pod nieformalnym przywództwem Lechosława Szachogłuchowicza (inicjatora i organizatora ucieczki) wprowadziło w błąd przełożonych, aby uzyskać nocną służbę wartowniczą dla dwóch biorących udział w spisku podchorążych. Podczas pełnienia przez nich nocnej warty pozostali 2 dołączyli do nich wg wcześniejszych ustaleń później, wyprowadzili na pas startowy 2 samoloty szkoleniowe Jak-18 którymi zdołali odlecieć z lotniska w Ułężu i zbiec za granicę planując dotarcie do Niemiec Zachodnich. Z powodu zmylenia kursu wskutek ciemności i warunków pogodowych uciekinierzy nieświadomie dotarli do Austrii przymusowo lądując kilkanaście km od granicy czechosłowackiej w Krems i w lesie w Kirch Berg am Weschel, przy czym drugi z samolotów uległ uszkodzeniu. Na terenie Austrii uciekinierzy poprosili o azyl polityczny. L. Szachgłuchowicz następnie przeniósł się do NRF, potem przebywał Stanach Zjednoczonych i Brazylii. Ucieczka na zachód została objęte śledztwem wszczętym 28.07.1956 przez Zarząd Informacji WSW Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej Kraju, a następnie Prokuraturę Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej Obszaru Kraju w Warszawie. Akta zawierają materiały śledcze, postępowania dowodowego, protokoły przesłuchań, wycinki prasowe z prasy zagranicznej (i ich tłumaczenia), dochodzenia, listy gończe, postawienie zarzutów, akty oskarżenia, protokoły rozpraw niejawnych i rozprawy głównej (sprawa So. 350/58) toczonej wobec 4 podchorążych z Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie, którzy 28.07.1956 zdezerterowali i uciekli 2 porwanymi samolotami Jak-18 do Austrii. Lechosław Szachogłuchowicz został zaocznie skazany wyrokiem Sądu Warszawskiego Okręgu Wojskowego w Warszawie (nr akt So 427/59) z 21.05.1959 za przestępstwo z art. 83 §1 kkwp na 15 lat wiezienia oraz utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na 5 lat, a ponadto przepadek całego mienia na rzecz Skarbu Państwa. Wyrok uprawomocnił się 29.05.1959. Postanowieniem Sądu Warszawskiego Okręgu Wojskowego w Warszawie z 25.06.1984 odwołano listy gończe za skazanymi i umorzono postępowanie wykonawcze z powodu przedawnienia. | Akta o sygn. IPN BU 934/1905 (108/91/1901) t. 1-2, zapisy ewidencyjno-kartoteczne. | 1) W audycji autorstwa Wojciecha Trojanowskiego w Radiu Wolna Europa z 08.12.1956 poświęconej ucieczce czterech podchorążych lotnictwa z Wyższej Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie (Lechosława Szachogłuchowicza i jego trzem towarzyszom) do Austrii, uciekinierzy jako powody ucieczki wymienili m. in. wydarzenia poznańskiego czerwca 1956 oraz sprzeciw wobec sytuacji w polskim lotnictwie i postępowania jego dowództwa. 2) Poprzednia sygn. akt: So. 427/59, Pl-9/58, 627/87/1008. |
| Lechosław Szachogłuchowicz (inicjator i główny organizator ucieczki) był głównym figurantem Sprawy Agenturalno-Grupowej krypt. "Spiskowcy" wszczętej 21.08.1956 i zarejestrowanej 25.08.1956 pod nr 1 w ewidencję operacyjnej Depart. X Kds.BP przez Wydz. II Zarządu Informacji Wojsk Lotniczych w związku ze „zdradą ojczyzny" - ucieczką 2 szkoleniowymi samolotami przez 4 podchorążych z 6 Eskadry Samolotów Szkolnych Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 4 w Dęblinie. 23.05.1958 sprawa została przekwalifikowana na Sprawę Agenturalno-Poszukiwawczą (SAP) zarejestrowaną pod nr rej. 004. Sprawę zarchiwizowano 11.03.1959 przez Zarząd I Szefostwa WSW pod sygn. 14655. 28.01.1975 sprawę podjęto z archiwum WSW do ponownego prowadzenia przez WSW Oddział Jednostek Wojsk Lotniczych i zarejestrowano jako Sprawę Operacyjnego Poszukiwania (SOP) krypt. „Spiskowiec" pod nr rej. 2860 - rozpoczęta: 09.02.1975. Oprócz organów WSW w sprawę angażował się PUdsBP, potem KPMO, w Łowiczu oraz KWMO w Skierniewicach. Celem sprawy było ustalenie miejsce jego aktualnego pobytu, kontrola jego potencjalnej „wrogiej" działalności w oparciu o zachodnie służby wywiadowcze poprzez zabezpieczenie jego kontaktów na terenie Polski (poprzez perlustrację korespondencji, próbę pozyskiwania OZI z jego otoczenia). Sprawę zakończono 18.11.1976 po stwierdzeniu, że figurant nie prowadził wrogiej działalności przeciwko PRL i ponownie zarchiwizowano ją 24.01.1977 w Inwentarzu zespołu ZS-4000 w archiwum WSW. | Akta o sygn. IPN BU 2386/15785 (ZS-4000) oraz materiały ewidencyjno-kartoteczne. | Poprzednia sygn. IPN BU 001710/135. |
| Lechosław Szachogłuchowicz i inni podchorążowie-uciekinierzy zostali wielokrotnie wym. w materiałach Sprawy Agenturalno-Grupowej (potem przekwalifikowana na Sprawę Agenturalno-Poszukiwawczą) o krypt. „Spiskowcy" (nr rej. 004) z okresu 25.08.1956 - 07.01.1959 prowadzonej przez Wydz. II Zarządu Informacji Wojsk Lotniczych. Sprawa dot. głównie jednego z czworga (L. Szachogłuchowicz nie był gł. jej figurantem) uciekinierów do Austrii niemniej wiele jej elementów jest wspólnych dla całej czwórki. Zawiera m.in. informacje na temat szczegółów ucieczki, ustaleń dot. aktualnego miejsca pobytu uciekinierów i ich losów bezpośrednio po wylądowaniu w Austrii, prób dotarcia do nich przez przedstawicielstwo władz polskich, kontaktów uciekinierów na terenie Polski, korespondencji jaką prowadzili z rodziną i znajomymi na terenie kraju (do której dotarły organa bezpieczeństwa) oraz prowadzonych czynności operacyjnych zmierzających do kontroli kontaktów uciekinierów i ich ewentualnie „wrogiej" działalności. Materiały sprawy zarchiwizowano w archiwum Szefostwa WSW. | Akta o sygn. IPN BU 2386/15932 (ZS-4250). | |
| Materiały dot. rozpracowania Lechosława Szachogłuchowicza gromadzono także w aktach Kwestionariusza Ewidencyjnego krypt. „Lot" nr rej. 14560 dot. kontroli operacyjnej jego ojca Henryka Szachogłuchowicza. Sprawę od 25.07.1968 prowadziła SB KPMO w Łowiczu na bazie wcześniej prowadzonej przez PUds.BP w Łowiczu, następnie SB KPMO w Łowiczu w okresie 28.09.1956 - 11.04.1960 Sprawy Operacyjnej Obserwacji (SOO). Materiały Kwestionariusza Ewidencyjnego zarchiwizowano 20.03.1973 pod sygn. 2111/II. Akt sprawy nie odnaleziono. | Sprawa została wymieniona w aktach o sygn. IPN BU 2386/15785 (ZS 4000), k. 223-224 i aktach o sygn. IPN Ld Pf 10/729 (960/X), k. 79, zapisy ewidencyjno-kartoteczne. Materiały Kwestionariusza Ewidencyjnego krypt. „Lot" nie zostały odnalezione. | |
| Akta nadzoru w sprawie karnej prowadzonej przez Prokuraturę Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej Obszaru Kraju w Warszawie w okresie 16.01.1958 - 06.02.1958. W trybie zaocznym L. Szachogłuchowicz został skazany przez Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego w Warszawie 21.05.1959 na 15 lat więzienia oraz utratę praw obywatelskich i honorowych na 5 lat oraz przepadek całego mienia na rzecz Skarbu Państwa. Wyrok uprawomocnił się 29.05.1959. Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego w Warszawie postanowieniem z 25.06.1984 umorzył postępowanie karne i odwołał listy gończe. | Akta o sygn. IPN BU 761/5 (Pl. 9/58). | |
| Uciekinierów z Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 4 w Dęblinie do Austrii dotyczyła Sprawa Agenturalno-grupowa krypt. „Turyści" (nr rej. 4) prowadzona, co najmniej od 25.03.1958, przez Oddział III Zarządu I Szefostwa WSW. | Sprawa i jej tematyka została wym. w aktach o sygn. IPN BU 2386/15785 (ZS 4000), k. 267 i w aktach o sygn. IPN Sz 009/641 (7784/II), k. 59; akta sprawy krypt. „Turyści" nie zostały odnalezione. | |
| Lechosław Szachogłuchowicz, jako dezerter pozostający pod kontrolą służb wywiadowczych państw zachodnich, został objęty operacją „Zachodni Wiatr” prowadzona przez Szefostwo Wojskowej Służby Wewnętrznej Zarząd I Oddział II w okresie: 09.12.1958-1966 (długofalowa akcja dot. przeciwdziałania zachodnim ośrodkom wywiadowczym w wykorzystaniu za granicą, emigrantów i dezerterów z Polski, do swoich celów wywiadowczych gł. dot. wojska, poprzez użycie wobec wybranych osób różnych kombinacji operacyjnych w celu ich kompromitacji, podkopywanie zaufania do nich i wytwarzania wokół nich określonej nieprzyjaznej atmosfery sugerującej działalność wywiadowczą na rzecz służb komunistycznych i zmierzającej do ograniczenia werbunku ze strony obcych służb specjalnych wśród tej grupy osób). 26.05.1967 akta sprawy zostały zarchiwizowane pod sygn. 129 przez Oddział II Zarządu I Szefostwa WSW (odnotowano w Inwentarzu zespołu E-2 akta o sygn. 14655 – akta SAP). W ramach kombinacji operacyjnej użyto osoby z kręgu znajomych L. Szachogłuchowicza w Polsce, która z polecenia i pod nadzorem WSW przeprowadziła z nim rozmowę telefoniczną do aktualnego miejsca pobytu uciekiniera w Stanach Zjednoczonych z prośbą o pomoc w zdobyciu lekarstw. Liczono, że rozmowa nie umknie uwagi amerykańskich służb kontrwywiadowczych. Z Polski na adres uciekiniera wysłano 2 przesyłki - recepty lekarskie, która zawierały łatwy do wykrycia tajnopis (sporządzony atramentem sympatycznym) o charakterze kompromitującym, mającym wskazywać, że uciekinier jest agentem wywiadu PRL o krypt. „Jgor" wykonującym zlecone zadania. Przesłano też na jego adres z Polski kilka czasopism wskazujących że otrzymuje on z Polski zaszyfrowane instrukcje. Wskutek tych działań L. Szachogłuchowicz spotkał się z nieprzyjemnościami ze strony służb amerykańskich i został aresztowany na okres ok. 3 tygodni. Skutek akcji był znany pośrednio z perlustracji korespondencji L. Szachogłuchowicza do rodziców w Polsce. | Akta o sygn. IPN BU 2386/14797 (ZS 129) t. 1, k. 66-67, 97-98, 217, 242, 333-429. | |
| Lechosław Szachogłuchowicz był objęty sprawą operacyjną (nieokreślonej kategorii) zarejestrowaną w Wydz. „C" KWMO w Łodzi przez SB KPMO w Łowiczu z powodu ucieczki do Austrii. Sprawę zarchiwizowano 31.03.1960 w Wydz. „C" KWMO w Łodzi pod sygn. 13642/II. Akta zniszczono za protokołem brakowania nr 916/88 poz. 3. | Zapisy ewidencyjno-kartoteczne; akt sprawy brak. | |
| Materiały administracyjne z 06.12.1968. W rocznym sprawozdaniu pracy SB KPMO w Łowiczu dot. pracy operacyjnej w zagadnieniach pionu II (kontrwywiadu) za 1968 rok opracowanym dla WUSW w Łodzi został odnotowany Kwestionariusz Ewidencyjny krypt. „Lot" zarejestrowany na Henryka Szachogłuchowicza z powodu ucieczki jego syna Lechosława Szachogłuchowicza z Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie za granicę. | Akta o sygn. IPN Ld Pf 10/729 (960/X), k. 79. | |
| Lechosław Szachogłuchowicz został marginalnie wspomniany w aktach Sprawy Operacyjnego Poszukiwania (SOP) nr 2861 o krypt. „Zdrajca" dot. jednego z czwórki byłych podchorążych-uciekinierów do Austrii. Sprawę prowadzono w okresie 05.02.1975 - 15.03.1977 przez Oddział WSW Jednostek Wojsk Lotniczych w Warszawie. Założono ją w oparciu o wcześniejszą Sprawę Agencyjno-Poszukiwawczą o krypt. „Spiskowcy" prowadzoną w okresie: 21.08.1956 - 21.12.1956. Ponownie zaakcentowano w niej dążenie do ewentualnego rozpoznania zamiarów głównego figuranta sprawy ewentualnego przyjazdu do Polski lub innego KDL, w celu zorganizowania jego ujęcia i przekazania go organom ścigania. | Akta o sygn. IPN BU 2386/15817 (ZS-4098). | |
| Lechosław Szachogłuchowicz (nie był głównym figurantem sprawy) wielokrotnie przechodzi w materiałach Sprawy Operacyjno-Poszukiwawczej (SOP) o nr rej. 2863, zarejestrowanej 13.02.1974 przez Wydz. WSW 4 Pomorskiej Dywizji Wojsk Lotniczych w Malborku na zlecenie Wydz. II Zarządu WSW Wojsk Lotniczych w Poznaniu i przekwalifikowanej 20.10.1975 na Sprawę Operacyjnego Wyjaśnienia (SOW) o krypt. „Ścigany". Sprawę zarejestrowano na podstawie analizy wcześniej prowadzonej i zarchiwizowanej Sprawy Agencyjno-Poszukiwawczej o krypt. „Spiskowcy" (została podjętą z archiwum Szefostwa WSW 03.02.1975). Sprawą nr 2863 objęto dwóch z czwórki byłych podchorążych-uciekinierów do Austrii w celu ustalenia ich miejsca aktualnego pobytu i charakteru powiązań (kontaktów) z krajem oraz sprawdzeniu czy w oparciu o kontakty rodzinne w kraju nie prowadzą oni wrogiej działalności przeciwko PRL. Wśród złożeń sprawy było dążyć do ewentualnego rozpoznania ich zamiarów przyjazdu do Polski lub innego KDL, w celu zorganizowania ich ujęcia i przekazania organom ścigania. Od 03.12.1975 sprawą kontrolowano już tylko jednego z dwójki figurantów przez Oddział WSW. Wskutek nie stwierdzenia „wrogiej działalności" figurantów sprawy zakończono ją 03.11.1976. Najistotniejsze odniesienia do osoby L. Szachogłuchowicza dot. organizacji i przebiegu ucieczki oraz utrzymywanych przez niego kontaktów korespondencyjnych z rodziną i znajomymi na terenie Łowicza (upatrywano w tym szansę na pogłębienie jego kontroli). | Akta o sygn. IPN BU 2386/15773 (ZS-3991). | |
| Lechosław Szachogłuchowicz został marginalnie wym. w aktach Sprawy Operacyjno-Poszukiwawczej (SOP) nr rej. 2875 o krypt. „Zbieg" dot. jednego z czwórki byłych podchorążych-uciekinierów do Austrii. Sprawę prowadzono w okresie: 30.10.1975 - 03.01.1979 przez Wydz. WSW 4 Pomorskiej Dywizji Wojsk Lotniczych w Malborku na zlecenie Wydz. II Zarządu WSW Wojsk Lotniczych w Poznaniu, założoną na podstawie Sprawy Operacyjno-Poszukiwawczej (SOP) o krypt. „Ścigani" w celu ewentualnego wykrycia „wrogiej" działalności figuranta przeciwko Polsce. Akta sprawy zarchiwizowano pod sygn. ZS-4250. | Akta o sygn. IPN BU 2386/15933 (ZS-4250), t. 1 i sygn. IPN BU 2386/15934 (ZS-4250), t. 2. |