Uwaga bardzo ważne! Dla przejrzystości informacji zamieszczanych w katalogach prezentujemy "Słowniczek niektórych pojęć używanych w resorcie"
Dane osoby z katalogu osób "rozpracowywanych"
Imiona: Maria
Nazwisko: Dzierżyńska
Miejsce urodzenia: Warszawa
Data urodzenia: 04-01-1898
Imię ojca: Franciszek
Imię matki: Maria
Nazwisko: Dzierżyńska
Miejsce urodzenia: Warszawa
Data urodzenia: 04-01-1898
Imię ojca: Franciszek
Imię matki: Maria
Treść zapisów ewidencyjnych
| Opis materiałów | Stan zachowania | Uwagi |
|---|---|---|
| Akta w sprawie karnej dotyczące Marii Dzierżyńskiej. Została ona aresztowana przez WUBP w Rzeszowie za przynależność do nielegalnej organizacji WiN. Według raportu oficera śledczego dnia 09.07.1947, w czasie przesłuchania, Maria Dzierżyńska „wykorzystała niedomknięte okno i usiłowała wyskoczyć na ulicę”. Aresztowana spadła z drugiego piętra na chodnik „doznając ciężkich obrażeń”. Według świadka, przechodnia (podoficera WP), "aresztowana miała obite ręce i nogi, a z głowy ciekła krew. Po chwili z budynku WUBP wyszło 2-óch funkcjonariuszy UB po cywilnemu, wzięli tę kobietę za głowę i nogi i zanieśli do budynku WUBP”. Dnia 11.07.1949 Maria Dzierżyńska została skierowana do więzienia na zamku w Rzeszowie. Została oskarżona wraz z siedmioma innymi osobami aktem oskarżenia z 15.02.1948. Wojskowy Sąd Rejonowy w Rzeszowie wyrokiem z 16.03.1949 uznał Marię Dzierżyńską winną tego, że „od jesieni 1944 do lata 1946 na terenie Rzeszowa była członkiem związku przestępczego >Wolność i Niezawisłość<, usiłującego przemocą zmienić ustrój Państwa Polskiego, w którym to związku występowała pod pseudonimem „Maria”, pełniła funkcję łączniczki terenowej oraz udzielała swojego mieszkania na zebrania oraz odprawy organizacyjne”. Za powyższe została skazana na 7 lat więzienia. Z równoczesnym zastosowaniem amnestii skrócono karę do 3 lat i 6 miesięcy więzienia. Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie dnia 16.11.1949 uznał skargę rewizyjną Marii Dzierżyńskiej i skrócił karę oraz darował w całości odbywanie kary więzienia. Sąd Najwyższy dnia 19.06.1958 wydał wyrok uniewinniający Marią Dzierżyńską od zarzucanych jej przestępstw. | IPN Rz 107/803 (Sr.948/48). | |
| Charakterystyka faktologii Nr 3 dot. organizacji pod nazwą Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość Okręg Rzeszów (WiN). Okres działalności: wrzesień 1945-październik 1947, obszar działania: woj. Rzeszów. Akta zawierają kwestionariusz osobowy z 08.09.1977 opracowany przez Wydział „C” KWMO w Rzeszowie dotyczący Marii Dzierżyńskiej. Według kwestionariusza była ona po wyzwoleniu do roku 1947 członkiem organizacji WiN na terenie Rzeszowa. Używała pseudonimów „Maria” i „Kot”. W organizacji pełniła funkcję łączniczki i skrzynki kontaktowej, za co pobierała wynagrodzenie pieniężne. Ponadto mieszkanie jej wykorzystywane było jako punkt kontaktowy. Aresztowana została 01.06.1947 i skazana 16.03.1948 przez WSR w Rzeszowie na 7 lat więzienia. Na mocy amnestii karę złagodzono o połowę. Postanowieniem Sądu Najwyższego z 16.11.1949 została na mocy amnestii zwolniona z więzienia. Zmarła w 1970 roku. | IPN Rz 05/4 (CHF-3 t. 3). | |
| Akta śledztwa w sprawie przynależności do Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość na terenie byłego województwa rzeszowskiego, prowadzonego przeciwko Marii Dzierżyńskiej i innym, podejrzanym o popełnienie czynów z art. 86 § 1 i 2 KKWP oraz innych czynów zabronionych. WSR w Rzeszowie wyrokiem z 16.03.1949 uznał Marię Dzierżyńską winną tego, że „od jesieni 1944 do lata 1946 na terenie Rzeszowa była członkiem związku przestępczego Wolność i Niezawisłość, usiłując przemocą zmienić ustrój Państwa Polskiego, w którym to związku występowała pod pseudonimem >Maria<, pełniła funkcję łączniczki terenowej oraz udzielała swojego mieszkania na zebrania oraz odprawy organizacyjne”. Za powyższe została skazana na 7 lat więzienia. Z równoczesnym zastosowaniem amnestii skrócono karę do 3 lat i 6 miesięcy więzienia. | IPN Rz 046/542 (1125/III, 5862/Śl/49). | |
| Księga kontrolna Biura Ewidencji WUBP w Rzeszowie za lata 1946-1947. Terminarz spraw prowadzonych przez WUBP w Rzeszowie w latach 1946-1947. Maria Dzierżyńska została aresztowana nakazem Naczelnika Wydziału III WUBP w Rzeszowie z 01.06.1947 i przetrzymywana w areszcie WUBP w Rzeszowie. Oskarżona o przynależność do nielegalnej organizacji WiN. | IPN Rz 50/3 (144), IPN Rz 50/4 (145). | |
| Księga ewidencyjna Więzienia w Rzeszowie więźniów skazanych przez sądy wojskowe z lat 1946-1947. Maria Dzierżyńska widnieje w księdze więziennej Więzienia w Rzeszowie. | IPN Rz 190/47. | |
| Kserokopia wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 16.03.1949 (znak akt Sr. 948/48). W aktach znajdują się kserokopie dokumentów m.in.: postanowienie o pociągnięciu do odpowiedzialności karnej, protokół rozprawy głównej, wyrok Sądu Najwyższego w Izbie Karnej z dnia 19.06.1958. Sąd Najwyższy dnia 19.06.1958 z powodu rewizji nadzwyczajnej, złożonej przez Ministra Sprawiedliwości, wydał wyrok uniewinniający Marią Dzierżyńską od zarzucanych jej przestępstw. | IPN Kr 595/269. | |
| Gryps ppłk. Łukasza Cieplińskiego napisany w celi więzienia przy ul. Rakowieckiej w Warszawie zaczynający się od słów: "Kochana Maćko! Myślę o Tobie jak o Człowieku i Polce, z wielkim szacunkiem i wzruszeniem (...)". Gryps adresowany prawdopodobnie do Marii Dzierżyńskiej, kuzynki Józefy Sicińskiej, teściowej Łukasza Cieplińskiego, napisany w 1950 lub 1951 roku. | IPN Kr 849/16. | |
| Akta z lat 2011-2012 w sprawie o unieważnienie wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 16.03.1949, sygn. Sr. 948/48 dot. Marii Dzierżyńskiej. Postępowanie prowadzone na podstawie art. 7 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 23.02.1991 o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. nr 34, poz. 149 ze zm.). | IPN Rz 733/4703 (II Ko. 466/11). |