Uwaga bardzo ważne! Dla przejrzystości informacji zamieszczanych w katalogach prezentujemy "Słowniczek niektórych pojęć używanych w resorcie"
Dane osoby z katalogu osób "rozpracowywanych"
Imiona: Eugeniusz
Nazwisko: Wanat
Nazwisko rodowe: Wanot
Miejsce urodzenia: Czechowice
Data urodzenia: 26-05-1929
Imię ojca: Antoni
Imię matki: Anna
Nazwisko: Wanat
Nazwisko rodowe: Wanot
Miejsce urodzenia: Czechowice
Data urodzenia: 26-05-1929
Imię ojca: Antoni
Imię matki: Anna
Eugeniusz Wanat nie doczekał się unieważnienia wyroku, ani odszkodowania za krzywdy, które poniósł w związku z walką o niepodległy byt państwa polskiego, pomimo wniosku Ministra Sprawiedliwości RP z 31.08.2011 o unieważnienie tegoż. Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej postanowieniem z 04.01.2012 (znak sprawy: III Ko. 251/11) odmówił stwierdzenia nieważności wyroku WSR w Krakowie z 07.02.1948 w części dot. Eugeniusza Wanata z tego względu, iż kara śmierci nie została wykonana, ale złagodzona w związku z jej zamianą przez Bieruta na dożywocie oraz kolejnymi zmianami sądowymi. W uzasadnieniu stwierdzono, iż: "brak jest podstaw prawnych do uwzględnienia złożonego wniosku", gdyż "wyrok na mocy którego Eugeniusz Wanat został skazany na karę łączną śmierci, został następnie w toku dalszego postępowania zmodyfikowany". W swoim postanowieniu o odmowie unieważnienia wyroku SO w Bielsku-Białej nie miał żadnych zastrzeżeń do ewidentnie niepodległościowej działalności Wanata, ani do niewątpliwych represji ze strony komunistów, które go za nią spotkały - pretekstem do odmowy stały się kwestie formalne (opis na podstawie akt o sygn. IPN Kr 931/586).
Treść zapisów ewidencyjnych
| Opis materiałów | Stan zachowania | Uwagi |
|---|---|---|
| Materiały operacyjne dotyczące Eugeniusza Wanata ps. „Skała” i innych osób z oddziału Włodzimierzem Dobii, związanego z grupą Antoniego Bieguna „Sztubaka”, który był dowódcą pododdziału w organizacji Henryka Flamego „Bartka”. Eugeniusz Wanat od 12.05.1946 był żołnierzem Zgrupowania VII Śląskiego Okręgu Narodowych Sił Zbrojnych, dowodzonych przez Henryka Flamego „Bartka”. Brał udział w akcjach tej organizacji i posiadał broń. Zatrzymany przez UB 27.05.1946 i skazany przez WSR w Krakowie na 3 lata więzienia. Wyrok odbywał w Więzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie. Zwolniony na podstawie amnestii w marcu 1947 roku. Ponownie wstąpił do tej organizacji, podgrupa Włodzimierza Dobii 25.11.1947. Zatrzymany 03.01.1948 przez PUBP w Bielsku. Akta zawierają m.in.: jego protokół przesłuchania, akt oskarżenia, a także materiały dotyczącej Włodzimierza Dobii Sprawy Ewidencyjno-Obserwacyjnej nr DA 1236/48. Akta zostały złożone 08.05.1957 w Wydz. "C" KWMO w Katowicach pod dawną sygn. 3347/I. Przerejestrowane 20.04.1971 do nr. 1064/III. | Akta o sygn. IPN Ka 03/750 t. 1-2 (1064/III). | |
| Akta kontrolno-śledcze przeciwko Eugeniuszowi Wanatowi ps. „Skała” i innym. Zatrzymany 27.05.1946 przez PUBP w Białej Krakowskiej i osadzony w dniu następnym w areszcie śledczym w Białej. Przy zatrzymaniu przeprowadzono rewizję osobistą. Postanowienie o tymczasowym aresztowaniu Wanata wydał Prokurator WPR w Krakowie Oskar Karliner v. Szyja Karliner 07.06.1946. Akt oskarżenia przeciwko Wanatowi sporządził 12.06.1946 oficer śledczy PUBP w Białej Krakowskiej. Oskarżony o przynależność do NSZ oraz o udział w akcjach tej organizacji. Skazany z art. 88 w związku z art. 86 par. 2 KKWP, art. 1 Dekretu z 16.11.1946, art. 28 w zw. z art. 239 KK wyrokiem WSR w Krakowie z 08.10.1946 na 3 lata więzienia. Po wcześniejszym zwolnieniu z więzienia ponownie wstąpił do konspiracji niepodległościowej. Zatrzymany po raz drugi 05.01.1948 przez PUBP w Białej Krakowskiej. Postanowienie o tymczasowym aresztowaniu wydał 09.01.1948 podprokurator Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Krakowie mjr St. Śliwa. Osadzony w Więzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie. Akt oskarżenia sporządził 23.01.1948 oficer śledczy PUBP w Białej Krakowskiej. Oskarżony z art. 86 par. 2 KKWP, art. 1 par. 2 i 3, 4 par. 1 i 23 par. 1 Dekretu z 13.06.1946 oraz z art. 259 KK tj. o to, że w okresie od końca grudnia 1947 do 5 stycznia 1948 należał do organizacji niepodległościowej o nazwie "Narodowy Związek Walki", brał udział w akcjach, w tym w próbie likwidacji sekretarza PPR w Komorowicach 02.01.1948 oraz posiadał broń. Po realizacji procesowej sprawy, materiały złożono 22.01.1951 w Wydz. II WUBP w Krakowie, pod dawną sygn. 6557/I. Przerejestrowano 29.04.1969 do nr. 2080/III. | Akta o sygn. IPN Kr 07/1972 (2080/III). | |
| Sprawa przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Krakowie przeciwko Eugeniuszowi Wanatowi. Rozprawa Główna odbyła się 08.10.1946 przed WSR w Krakowie. Sąd orzekał w składzie: przewodniczący – por. Ludwik Kiełtyka oraz ławnicy – sierż. Stefan Gondek i strz. Henryk Orzeł. Wanat przyznał się częściowo do zarzucanych mu czynów. Skazany tego samego dnia na 3 lata więzienia. Na posiedzeniu niejawnym 11.03.1947 WSR w Krakowie postanowił na podstawie amnestii karę Wanata darować w całości i zarządził jego natychmiastowe wypuszczenie na wolność. Zwolniony z Więzienia przy ul. Montelupich w Krakowie 15.03.1947. | Akta o sygn. IPN Kr 110/422 (Rej 559/46). | Oskar Karliner (wł. Szyja Karliner), ur. 10.05.1907 w Drohobyczu, zm. 08.12.1988 w Tel Awiwie – prokurator wojskowy, zastępca Prezesa Najwyższego Sądu Wojskowego w latach 1949-1953, odpowiedzialny za mordy sądowe – więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Oskar_Karliner |
| Akta prokuratorskie nadzoru przeciwko Eugeniuszowi Wanatowi i innym. PUBP w Białej Krakowskiej przesłało akt oskarżenia do WPR w Krakowie pismem z 24.01.1948. Sprawa została przekazana do Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie 29.01.1948. | Akta o sygn. IPN Kr 111/1167 (Pr 96/48). | |
| Sprawa przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Krakowie przeciwko Eugeniuszowi Wanatowi i innym. Rozprawa Główna odbyła się 06.02.1948. Sąd orzekał w składzie: przewodniczący - ppłk Julian Polan-Haraschin; sędzia wojskowy - por. Władysław Sieracki i ławnik - kpr. Józef Piecuch. Wanat przyznał się częściowo do zarzucanych mu czynów. Za przynależność do NZW, udział w próbie likwidacji sekretarza PPR oraz posiadanie broni, skazany wyrokiem WSR w Krakowie z 07.02.1948 na karę śmierci. W opinii składu sądzącego Wanat nie zasługiwał na skorzystanie z prawa łaski. Od wyroku została wniesiona rewizja przez obrońcę z powodu „naruszenia prawa materialnego, skazania wbrew okolicznościom sprawy oraz wymierzenie mu niewspółmiernej kary”. Najwyższy Sąd Wojskowy 25.03.1948 utrzymał w mocy wyrok WSR w Krakowie. Bierut 08.04.1948 skorzystał z prawa łaski i zamienił Wanatowi karę śmierci na dożywocie. Osadzony w Więzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie. Przeniesiony 20.07.1948 do Centralnego Więzienia we Wronkach. Na posiedzeniu niejawnym 26.11.1948 WSR w Krakowie postanowił pozostawić prośbę Eugeniusza Wanata o ułaskawienie oraz prośbę jego rodziców bez biegu. W dniu 28.05.1955 Eugeniusz Wanat napisał prośbę do Prokuratora Generalnego o nadzwyczajną rewizję swojej sprawy. Przy okazji tej prośby szeroko wyjaśnił okoliczności swojej przynależności do NZW, ataku na członka PPR w Komorowicach - Krausego oraz stwierdził, iż podczas śledztwa stosowano wobec niego „przymus fizyczny i psychiczny w kierunku podpisywania protokołów o nieprawdziwej treści”. Na swoją prośbę (jak również na późniejsze pismo w tej sprawie z września 1955) nie otrzymał odpowiedzi. Dopiero 14.03.1956 Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego nadesłał do Sądu Wojewódzkiego w Krakowie krótką informację, iż nie znalazł podstaw do wniesienia rewizji nadzwyczajnej w sprawie Eugeniusza Wanata. Na posiedzeniu niejawnym 01.06.1956 Sąd Wojewódzki w Krakowie na podstawie amnestii postanowił zmniejszyć wyrok do 12 lat więzienia. Rada Państwa 14.12.1956 skorzystała z prawa łaski. Zwolniony z Więzienia we Wronkach 27.12.1956. | Akta o sygn. IPN Kr 110/2233 t. 1-2 (Sr 95/48). | Julian Polan-Haraschin - komunistyczny zbrodniarz, wydał ponad 65 wyroków śmierci na żołnierzy podziemia niepodległościowego - por. https://pl.wikipedia.org/wiki/Julian_Polan-Haraschin ; http://zhwin.pl/wp-content/uploads/2013/01/Julian-Polan-Haraschin.pdf |
| Księga główna więźniów karnych Centralnego Więzienia we Wronkach za lata 1948-1949. Eugeniusz Wanat przybył do tego więzienia 16.07.1948 z Więzienia przy ul. Montelupich w Krakowie. | Akta o sygn. IPN Po 3/59. | |
| Księga główna więźniów Centralnego Więzienia we Wronkach za lata 1950-1952. Eugeniusz Wanat występuje jako skazany na 12 lat więzienia, zwolniony z więzienia 27.12.1956 na podstawie Decyzji Rady Państwa z 14.12.1956. | Akta o sygn. IPN Po 3/63. | |
| Teczka zagadnieniowa dot. środowiska określanego przez komunistów jako tzw. "prawica społeczna" w ruchu ludowym na terenie pow. bielskiego, zawiera m.in. wykazy osób zwolnionych z więzienia przedterminowo na podstawie amnestii i po odbyciu kary za działalność niepodległościową. Eugeniusz Wanat występuje w materiałach jako były żołnierz NSZ, skazany na 12 lat więzienia. | Akta o sygn. IPN Ka 07/88 (103/IV). | |
| Wykaz osób rejestrowanych w Wydziale „C“ KWMO w Katowicach z powiatu bielskiego, którym przedstawiono zarzuty m.in. przynależności do organizacji niepodległościowych. Eugeniusz Wanat występuje w wykazie osób skazanych z pow. Bielsko jako członek organizacji NZW, skazany wyrokiem WSR w Krakowie na 12 lat więzienia. | Akta o sygn. IPN Ka 015/5 t. 1 (BB-5). | |
| Charakterystyka nr 178, sporządzona przez Wydział "C" KWMO w Katowicach w latach 1972-1975, dotycząca organizacji niepodległościowej Henryka Flamego ps. „Bartek”. Już w 1944 roku złożył on przysięgę na żołnierza Narodowych Sił Zbrojnych. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Czechowic, realizując zalecenia dowództwa NSZ, Flame ujawnił się ze swoim oddziałem i zachowując struktury konspiracyjne, objął stanowisko komendanta miejscowego komisariatu MO. Na przełomie kwietnia i maja 1945, zagrożony dekonspiracją i aresztowaniem, przeszedł do tzw. drugiej konspiracji. W okresie od maja 1945 do lutego 1947 był dowódcą VII Okręgu NSZ - największego zgrupowania niepodległościowego na Śląsku Cieszyńskim i jednocześnie najdłużej działającego Zgrupowania NSZ. Organizacja ta, składająca się z kilku oddziałów, przeprowadziła w sumie 340 akcji zbrojnych, w których doprowadziła m.in. do: rozbicia 12 posterunków MO, 5 placówek UBP, 3 placówek LWP oraz do likwidacji 11 członków PPR, 11 milicjantów, 4 funkcjonariuszy UB, 6 żołnierzy LWP, 3 żołnierzy czechosłowackich, 1 członka ZMW, 1 żołnierza sowieckiego oraz innych osób, w tym współpracowników bezpieki. Jego najgłośniejszą akcją było zajęcie 03.05.1946 Wisły, w której została przeprowadzona defilada żołnierzy NSZ z okazji Święta Konstytucji. Zgrupowanie „Bartka” zostało rozbite w wyniku ubeckiej prowokacji („Operacja Lawina”). Pomimo ujawnienia 11.03.1947, Flame został zamordowany 01.12.1947 w Zabrzegu pod Czechowicami przez milicjanta – Rudolfa Dadaka. Sprawca uniknął odpowiedzialności (po kilkumiesięcznym pobycie w szpitalu psychiatrycznym), a faktycznych zleceniodawców nie udało się ustalić i – tym bardziej – pociągnąć do odpowiedzialności. Akta zawierają kwestionariusz osobowy Eugeniusza Wanat, ps. „Skała”, który występuje jako żołnierz tej organizacji ujawniony w 1947 roku, po ujawnieniu wstąpił do NZW, posiadał broń. Skazany przez WSR w Krakowie na karę śmierci, zamienioną przez Bieruta na dożywocie. | Akta o sygn. IPN Ka 057/174 t. 1-4. | Charakterystyka Zgrupowania "Bartka" znajduje się także pod sygn. IPN BU 0174/179 t. 1-5. Zob. także: https://pl.wikipedia.org/wiki/Henryk_Flame https://podziemiezbrojne.ipn.gov.pl/zol/teksty-historyczne/88080,OPERACJA-LAWINA-UBecka-zbrodnia-bez-precedensu.html |
| Charakterystyka nr 93 sporządzona przez Wydział "C" KWMO w Krakowie w 1979 roku, dotycząca oddziału niepodległościowego „Burza”, który był podporządkowany sztabowi VII Okręgu NSZ Śląska Cieszyńskiego, którym z kolei kierował Henryk Flame „Bartek”. Organizatorem i dowódcą „Burzy” był Edward Michalik ps. „Kanar”, a jego zastępcą Roman Czarniecki, ps. „Pikolo”. Oddział jako całość działał w okresie od kwietnia do sierpnia 1946 na styku powiatów: Białej Krakowskiej, Bielska, Cieszyna i Pszczyny. W tym okresie służyło w nim 43 żołnierzy oraz posiadał 17 współpracowników. Miał wybitnie niepodległościowy charakter. Przeprowadził w sumie przynajmniej 71 akcji, a m.in.: dokonał likwidacji 17 osób, w tym 7 członków PPR, 2 funkcjonariuszy MO, 1 funkcjonariusza UB; przeprowadził atak na 4 posterunki MO – wszystkie zostały zdobyte i rozbrojone, dokonał rozbrojenia 9 osób – w tym 7 funkcjonariuszy MO i UB oraz 2 żołnierzy LWP. Ponadto oddział przeprowadzał liczne inne akcje przeciwko komunistom lub akcje ekspropriacyjne. W dniu 13.07.1946 w zasadzce UB został zastrzelony dowódca oddziału, a 3 jego członków aresztowanych. Zastępca dowódcy oddziału został zastrzelony przez patrol UB 18.07.1946. Obława na żołnierzy i współpracowników tego oddziału była kontynuowana połączonymi siłami UB, KBW i MO z różnych powiatów. W tej sytuacji nie ujęci jeszcze i pozostali przy życiu żołnierze „Burzy” przedostali się na Baranią Górę, gdzie w początkach sierpnia 1946 miał miejsce zlot pododdziałów VII Okręgu NSZ. Tam zostali podzieleni na dwie samodzielne grupy. Nad większą dowództwo przejął Ludwik Byrski „Żbik”, a nad mniejszą Jan Jaromin „Sęp”. Akta zawierają kwestionariusz osobowy Eugeniusza Wanata „Skały”. Do „Burzy” wstąpił 12.05.1946, dysponował bronią, uczestniczył w 8 akcjach tej organizacji. Podczas pościgu 27.05.1946 raniony przez funkcjonariusza UB i aresztowany. Skazany przez WSR w Krakowie na 3 lata więzienia, zwolniony na podstawie amnestii. | Akta o sygn. IPN Kr 074/92 (93/X). | |
| Charakterystyka nr 125 sporządzona przez Wydział "C" KWMO w Krakowie w latach 1980-1981, dotycząca oddziału partyzanckiego „Narodowy Związek Walki”, dowodzonego przez Włodzimierza Dobiję, ps. "Groźny”. Przywódcą ideowym oddziału i jego inspiratorem był Antoni Biegun ps. „Sztubak”. Oddział działał w okresie od listopada 1947 do stycznia 1948 na terenie powiatów: żywieckiego, bialskiego i bielskiego i liczył w sumie 14 żołnierzy oraz 7 współpracowników. Oddział był jeszcze w fazie organizacyjnej i miał charakter kadrowy. Przeprowadził akcję przeciwko sekretarzowi PPR w Komorowicach 02.01.1948. W styczniu 1948 oddział został rozbity. Akta zawierają kwestionariusz osobowy Eugeniusza Wanata ps. "Skała", który występuje jako żołnierz organizacji „Burza”, działającej na terenie powiatu Biała, pod dowództwem „Konara” oraz żołnierz NZW, biorący udział w jego akcjach, skazany przez WSR w Krakowie na karę śmierci, zamienioną przez Bieruta na dożywocie. | Akta o sygn. IPN Kr 074/124 (125/X). | Charakterystyka tego oddziału znajduje się również pod sygn. IPN BU 0172/125. |
| Eugeniusz Wanat nie doczekał się unieważnienia wyroku, ani odszkodowania za krzywdy, które poniósł w związku z walką o niepodległy byt państwa polskiego, pomimo wniosku Ministra Sprawiedliwości RP z 31.08.2011 o unieważnienie tegoż. Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej postanowieniem z 04.01.2012 (znak sprawy: III Ko. 251/11) odmówił stwierdzenia nieważności wyroku WSR w Krakowie z 07.02.1948 w części dot. Eugeniusza Wanata z tego względu, iż kara śmierci nie została wykonana, ale złagodzona w związku z jej zamianą przez Bieruta na dożywocie oraz kolejnymi zmianami sądowymi. W uzasadnieniu stwierdzono, iż: "brak jest podstaw prawnych do uwzględnienia złożonego wniosku", gdyż "wyrok na mocy którego Eugeniusz Wanat został skazany na karę łączną śmierci, został następnie w toku dalszego postępowania zmodyfikowany". W swoim postanowieniu o odmowie unieważnienia wyroku SO w Bielsku-Białej nie miał żadnych zastrzeżeń do ewidentnie niepodległościowej działalności Wanata, ani do niewątpliwych represji ze strony komunistów, które go za nią spotkały - pretekstem do odmowy stały się kwestie formalne (opis na podstawie akt o sygn. IPN Ka 931/586). | IPN Ka 931/586 akta w sprawie o unieważnienie wyroku dot. Wanat Eugeniusz. |